6.3 Kaynakları bulmak, değerlendirmek ve uyarlamak
Eğitmenlerin sınıfta ilgili öğrenim kaynaklarını sağlamalarını gerektiren görsel ve canlı bir kültürde yaşıyoruz, ancak başkalarının büyük eserlerini bulmak ve tekrar kullanmak her zaman basit değildir. Bu bölümde, başkalarının AEK'nı nasıl bulacağınızı ve kendi sınıflarınızda kullanmak için nasıl uyarlayacağınızı öğreneceksiniz.
Siz ve öğrencilerinizin ihtiyacı olan AEK'nı bulmak için hangi bilgi ve becerilere ihtiyaç var? Küresel açık eğitim camiasına katılacak, dersiniz için en iyi açık kaynakları bulacak ve çalışmanızı AEK olarak paylaşacaksanız, açık lisanslı kaynakları nasıl bulacağınızı, değerlendireceğinizi ve uyarlayacağınızı bilmeniz ve başkalarına da nasıl öğreteceğinizi bilmeniz gerekir. Peki ya daha büyük düşünmek istiyorsak, açık eğitimin küresel olarak ne gibi bir etkisi olabilir? İçeriği revize etme, yeniden düzenleme ve paylaşma fırsatının ve açıklığın küresel ölçekte potansiyel etkisi nedir? Eğer toplumun, dünyanın tüm bilgisine erişimi olsaydı ve ve bunları yaratıcı bir biçimde yeniden düzenlenebilseydi, küresel sorunlarla baş etmek için ne gibi yeni fırsatlar bulabilirdik (örneğin, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri)?
Cep telefonu Tiago Aguiar. Kamu malı: CC0
Bu bölümü tamamladığınızda;
- Açık kaynaklar, Google CC Search ve diğer platformlarda AEK bulabilir,
- Bulduğunuz AEK'nı nasıl tekrar kullanacağınızı / revize edeceğinizi / yeniden düzenleyeceğinizi değerlendirebilir,.
- Lisans uyumluluğuna dikkat ederek farklı AEK'nın nasıl birlikte kullanılabileceğini gösterebilirsiniz.
Öğrenim kaynaklarınızı şu anda nerden buluyorsunuz? Halihazırda kullandığınız malzemeler için açık alternatifler arıyor musunuz? Mevcut öğrenim kaynaklarınızı nasıl değerlendiriyorsunuz ve bu ölçümleri açık lisanslı içeriğe nasıl uyguluyorsunuz?
Halihazırda kullandığınız öğrenim kaynaklarını tanımladıktan sonra, kendinize şu soruları sorun:
- Bu kaynak tüm öğrencilerime ücretsiz olarak sunuluyor mu?
- Öğrencilerim ve ben, bu kaynakların bir kopyasını sonsuza kadar saklayabilir miyiz?
- Sınıfımın içerikteki hataları düzeltmesi, eski veya yanlış içeriği güncellemesi, eseri geliştirmesi ve dünyadaki diğer eğitmenlerle paylaşması için yasal izinler gerekiyor mu?
- Öğrencilerim, ders çalışmaları kapsamında öğrenim kaynaklarımıza katkıda bulunabilir ve geliştirebilirler mi?
Bu sorulara yanıtınız "Hayır" ise, siz ve öğrencileriniz, büyük ihtimalle, yapmak istediğiniz şeyi yapmak için ihtiyacınız olan yasal izinleri sağlamayan öğrenim kaynakları kullanıyorsunuz. Diğer yandan, tüm sorulara "Evet" yanıtı verdiyseniz, büyük ihtimalle AEK kullanıyorsunuz.
Kaynakları bulmak İnternet üzerindeki her şey AEK değildir ve "açık" olarak etiketlenmiş bazı eserlerin, 5R faaliyetlerinde kullanılması için yasal izinleri olmayabilir. Peki AEK'nızı nasıl tanıyabilir ve sınıfınız için en çok işe yarayacak AEK'nı nasıl seçebilirsiniz? Unutmayın: bir kaynağın AEK olması için (a) herkese ücretsiz sunuluyor olması ve (b) halka açık olması veya kaynağı değiştirmek için herkese 5R izni veren açık bir lisans kapsamında olması gerekmektedir.
Kullanmak istediğiniz kaynakları bulma, sınıfınıza AEK getirmenin ilk adımıdır. Arama, AEK kullanan eğitmenlerin önündeki başlıca engellerden biridir. Neyse ki, AEK aramak için birçok temel yöntem bulunmaktadır.
Öncelikle, AEK'nın nasıl bulanacağına dair kısa bir giriş için, “Nasıl AEK bulabilirim?” (1:31) videosunu izleyiniz.
““How can I find OER?” Video: Council of Chief State School Officers, CC BY 4.0. Müzik: Blue Dot Sessions - Lahaina: CC BY NC 4.0
Dünya genelinde AEK faaliyetlerine dair bir fikir edinmek için OER World Map üzerinde AEK projelerine ve insanlara kısaca bir göz atınız.
Büyük AEK koleksiyonları barındıran birçok internet sitesi bulunmaktadır (örneğin, Wikimedia Commons), fakat bazı üniversiteler, kendi AEK havuzlarına ve servislerine sahiptir. İyi bir ilk adım, Google Gelişmiş Arama kullanarak genel bir AEK araması yapmak ve sonuçlarınızı “Kullanım Hakları” (ekranın altındaki aşağı açılır menü) kriterine göre filtrelemek olacaktır. Bu aracın nasıl etkin kullanılabileceğine dair, Google paylaşımına bakın.
İnternet sitenizde veya blogunuzda AEK'nızın nasıl paylaşılacağına ek olarak, açık lisanslı içeriği paylaşabileceğiniz yüzlerce çevrimiçi platform bulunmaktadır. Creative Commons bir dizin tutmakta olup bu dizinde, eğitmenlerin en çok kullandıkları popüler AEK platformları içerik türüne göre düzenlenmiştir (fotoğraflar, video, ses, ders kitapları, dersler, vs).
Açık eğitmenler çoğunlukla, AEK ararken open edu e-posta grupları üzerinde birbirlerinden yardım istemektedirler. Katılabileceğiniz bazı platformlar şunlardır:
- CC Open Education Platform (davetiye) - Lütfen kim olduğunuzu ve neden katılmak istediğinizi anlatın.
AEK arama konusunda daha popüler seçenekler hakkında daha fazla bilgi istiyorsanız, Açık Washington ders modülünü okuyun.
Tüm eğitim kaynaklarında olduğu gibi, AEK'nın kullanımdan önce değerlendirilmesi gerekmektedir. AEK konusunda yeni olan eğitmenler, AEK ücretsiz olduğu ve başka eğitmenlerce yeniden düzenlenmiş olabileceği için kalite konusunda endişe duyabilirler. AEK kullanma ve değerlendirme süreci, geleneksel tüm hakları saklı telifli kaynakları değerlendirmekten farklı değildir. Eğitim kaynakları ister açık lisanslı isterse kapalı olsun, öğrencilerin neye ihtiyacı olduğunu ve müfredatın ne istediğini bilen siz olduğunuz için, kalitesini en iyi değerlendirecek kişi de siz olacaksınız.
Konu uzmanları (eğitmenler ve kütüphaneciler), eğitim kaynaklarının kalitesini ve uygunluğunu, çoğunlukla aşağıdaki kriterlerle birlikte değerlendirirler:
- Doğruluk
- Yazarın / kurumun saygınlığı
- Teknik üretim standardı
- Erişilebilirlik
- Amaca uygunluk
Kimsenin size, ücretsiz olduğu için AEK'nın "düşük kaliteli" olduğunu söylemesine izin vermemeye dikkat edin. SPARC AEK Efsane Avcılığı Kılavuzu'nda söylendiği gibi:
- Giderek dijitalleşen ve internete bağlanan dünyada, "ne kadar köfte o kadar ekmek" atasözü geçerliliğini yitirmektedir. Toplumun tüm alanlarında, kullanıcıların maliyetini çarpıcı bir biçimde azaltan veya ortadan kaldıran yeni modeller gelişmektedir ve tüm bu yenilikler eğitim kaynaklarına da yayılmıştır.
- AEK yayıncıları, kaynaklarının kaliteli olmasını sağlamaya çalışmışlardır. Sıkı editör ve hakem denetimli kılavuzlar kapsamında birçok açık ders kitabı üretilmektedir ve birçok AEK havuzları, eğitmenlerin materyalleri incelemelerine (ve diğerlerinin incelemelerini görmelerine) olanak tanımaktadır. Ayrıca, AEK'nın aynı anda hem ücretsiz hem de yüksek kaliteli olabileceğini ve daha önemlisi, olumlu öğrenci öğrenme sonuçlarını destekleyebileceğini gösteren kanıtların miktarı giderek artmaktadır.
Yine de "yüksek veya düşük kaliteli eğitim kaynakları" hakkında bir tartışmanın içine çekilmemeye dikkat edin, çünkü eğitmenlerin gerçekten endişelenmeleri gereken şey "etkinliktir". David Wiley'in şu iki paylaşımını okuyun: “Yüksek Kalite” demeyi bırakın ve Hayır, Gerçekten – “Yüksek Kalite” Demekten Vazgeçin.
Kaynakları yeniden düzenlemek ve uyarlamak
Açık lisanslı öğrenim materyalleri, eğitmenlerin bu materyalleri daha etkin kullanmalarına olanak tanır ve dolayısıyla daha iyi öğrenim ve öğrenci çıktılarına yol açar. AEK yeniden düzenlenebilir ve uyarlanabilir: öğrencilerin ihtiyaçlarına uyacak şekilde güncellenebilir, özel tasarlanabilir ve geliştirilebilir: AEK'nın yerel dile tercüme edilmesi, bir biyoloji açık ders kitabının yerel bilim standartlarına uyacak şekilde uyarlanması ya da AEK simülasyonunun işitme engeli olan bir öğrencinin erişebileceği şekilde değiştirilmesi.
Yeniden düzenleme ve uyarlama fikirleri eğitim açısından önemlidir. Diğer eğitmen ve yazarların oluşturdukları malzemelerin yaratıcı biçimde yeniden kullanımı, ilham vermenin çok ötesinde bir anlam taşır; öğrencilerimize eğitim kaynakları hazırlamak için farklı malzemeleri kopyalayabilir, uyarlayabilir ve birleştirebiliriz.
Fotoğraf, José Carlos Cortizo Pérez. CC BY 2.0
Başkalarının ürettikleri malzemeleri alıp farklı kaynaklardan malzemelerle bir araya getirmek, sadece pedagoji açısından değil, aynı zamanda telif hakkı açısından da aldatıcı olabilir.
Çevrimiçi dijital eğitim platformları, topluma bu kaynakları kullanma, yeniden düzenleme ve paylaşma yetkisi veren (veya vermeyen) farklı yasal izinlere sahiptir. Bu yasal kategorilerden birkaçı aşağıda belirtilmiştir:
- Halka açık eserler (telif hakkıyla kısıtlanmayan), herhangi bir eser ile yeniden düzenlenebilir.
- Örnek: Herhangi bir kişi Mark Twain'in Huckleberry Finn'in Maceraları'nı, Lewis Carroll'ın Alice Harikalar Diyarında'sı ile birleştirip yeniden düzenleyebilir (remix).
- İnternette ücretsiz sunulan, yalnızca proje hizmet koşullarına uygun olarak kullanabileceğiniz veya dürüst kullanım veya dürüst iş yapma gibi telif hakkı istisnası veya sınırlaması ile kullanabileceğiniz tüm hakları saklı telifli eserler.
- Örnek: Birçok Kitlesel Açık Çevrimiçi Ders (KAÇD), içeriğin ücretsiz tekrar kullanımına izin vermekle birlikte, kopyalama, revize etme, yeniden düzenleme ya da yeniden dağıtıma izin vermemektedir.
- Kapalı formatlardaki tüm hakları saklı telifli eserler, topluma bir eseri yeniden düzenleme veya uyarlama izni vermemektedir.
- Örnek: kullanma ve bağlantı verme izninizin dahi olmadığı, sadece canlı oynatma hizmeti şeklinde sunulan hasılat rekoru kırmış bir film.
- Çeşitli izin ve kısıtlamaları bulunan Creative Commons lisanslı eserler (ve diğer ücretsiz lisanslar).
- Örnek: Wikipedia (BY-SA) içeriklerini ticari amaçlarla tekrar kullanmanıza izin verirken, WikiHow (BY-NC-SA) izin vermemektedir. Bir Wikipedia makalesi, bir WikiHow makalesi ile birlikte yeniden düzenlenemez.
Hangi CC lisanslı ürünlerin diğer CC lisanslı ürünler ile yeniden düzenlenebileceğini öğrenmek istiyorsanız, Bölüm 4.4'te işlediğimiz CC Yeniden Düzenleme Tablosu'na tekrar bakınız. İki CC lisanslı eserin kesişiminde yeşil onay işareti varsa, bu iki eseri birlikte yeniden düzenleyebilirsiniz. Siyah X işareti gördüğünüz yerlerde, bu iki CC lisanslı eserleri birlikte yeniden düzenleyemezsiniz.
CC Lisans Uyumluluk Tablosu / CC BY 4.0
AEK ile ilgili, içeriğin kullanılabilmesini sağlayan, arama yapmaya, düzenlemeye ve kurumunuzdaki mevcut içerik sistemlerine uyumuna izin veren üst veri standartları vardır. Üst veri; araştırmacı, başlık, konu başlığı, sınıf düzeyi, anahtar sözcükler gibi bilgileri ve diğer kategorik bilgileri içerir.
Açık ders kitaplarını kütüphane koleksiyonunuza kolayca ekleyebileceğiniz pek çok kaynak vardır. UnGlue.it’in Creative Commons e-kitaplarından oluşan kapsamlı bir veritabanı bulunmaktadır. 2014 yılında, 1.897 ücretsiz e-kitap eklenmiştir ve bunların 1.076 tanesinin Creative Commons lisanslı vardır. Ayrıca, unglue.it’e, kullanıcıların özelleştirilebilir MARC (Makine Tarafından Okunabilir Kataloglama) kayıtlarını indirmelerine ve yüklemelerine olanak sağlayan kütüphaneci araçları eklenmiştir. Ücretsiz, açık lisanslı kaynaklar olarak, AEK çoğunlukla katalog dışında yaşam sürer ve kataloglama standartları, arşivlerden farklılık gösterebilir. Bir AEK’ın katalogda nasıl görünebileceğini görmek için, OpenStax için Worldcat katalog kaydına bakabilirsiniz. AEK’ı’yi nasıl katalogluyorsunuz? Tartışmak için sınıf sohbet özelliğini kullanın.
Open Textbook Library (Açık Ders Kitabı Kütüphanesi) ve BC Campus ayrıca, AEK için MARC bibliyografik kayıtlarını sunar. Open Textbook Library (Açık Ders Kitabı Kütüphanesi) ayrıca bütün MARC kayıtları için CC0’ı kullanır. CC’nin MARC kayıtları için nasıl kullanılabileceğine dair detaylı bilgi için okuyun.
İnanılmaz bilgi bolluğunun olduğu bir dünyada yaşıyoruz ve giderek daha yüksek oranda dijital bilgi açık olarak lisanslanıyor. Öğrenme ortamınızın ve öğrencilerinizin ihtiyaçlarına uyan, doğru, açık kaynakları bulmak bazen zorlayabilir. AEK’ı kullanmak için başlıca motivasyonlardan biri, bu çalışmaları, üyelerin ihtiyaçlarına en iyi uyacak biçimde değiştirebilme, yeniden düzenleyebilme ve paylaşabilme olanağıdır. Arama motorları, AEK arşivleri ve platform servisleri gibi yerleşik araçlara sahip uygulamalar Creative Commons lisanslarının kullanılabilmesine yardımcı olmaktadır, ama halen doğru AEK’yı bulmak öğretim üyeleri ve kütüphane kullanıcıları için zaman alıcıdır.