6.2 AEK, açık ders kitapları ve açık dersler

Açık eğitim bir fikirdir, bir içerik, uygulama, politika ve toplum bileşimidir ve uygun şekilde desteklendiğinde dünyanın her yerinden insanların ücretsiz, yararlı açık öğrenim materyallerine sıfır maliyetle erişmelerine yardım edebilir. İnsanlık tarihinde ilk defa herkesin istediği öğrenimi görme olanağına sahip olduğu bilgi çağında yaşıyoruz. Öğrenimde yapılan bu değişikliğin kilit noktası, Açık Eğitim Kaynaklarıdır (AEK). AEK terimi ücretsiz paylaşılan ve içeriğini özgürce kullanma, paylaşma ve yeniden düzenleme izinlerini kamuya yasal olarak veren eğitim materyalleri anlamına gelmektedir.

AEK aşağıda açıklanan nedenlerle mümkündür:

  • Eğitim kaynaklarının çoğu dijital ortamda hazırlanmaktadır [1] ve dijital kaynaklar neredeyse sıfır maliyetle saklanabilir, kopya edilebilir ve dağıtılabilir;

  • İnternet sayesinde kamu dijital içerikleri kolayca paylaşabilir; ve

  • Creative Commons lisansları herkesin telif hakkını elinde tutmasını ve eğitim kaynaklarını dünya genelinde insanlarla paylaşmasını basit ve yasal bir işlem haline getirmektedir.

Yararlı eğitim materyalleri dünya genelinde insanlarla neredeyse sıfır maliyetle paylaşılabildiğinden [2], birçok kişi,eğitimcilerin ve devletlerin bu tür paylaşımlarda bulunmalarının ahlaki ve etik bir yükümlülük olduğunu ileri sürmektedir. Creative Commons olarak AEK’lerin yüksek öğrenimde kullanılan pahalı ve korumalı içeriklerin yerini alacağını ümit etmekteyiz. Bu modele geçilirse dünya genelinde daha adil ekonomik fırsatlar ve sosyal faydalar elde edilecektir ve eğitim içeriğinin kalitesinden ödün verilmeyecektir.

Neden önemli?

İnternet çağında eğitimin önceki kuşaklara kıyasla daha pahalı ve daha katı olması sizce mantıklı mı? Günümüzde eğitim hiç olmadığı kadar önemlidir. Bireylere, ailelere ve toplumlara en çok mutluluk, refah ve güvenlik sunan unsurdur. Resmi eğitim dışında pek çok ilginç ve faydalı deneyler yapılmaktadır, fakat resmi eğitim kurumlarının verdikleri diplomalar, sertifikalar ve diğer belgeler, dünya genelinde pek çok kişinin yaşam kalitesi için hala çok önemlidir.

Resmi eğitim, İnternet çağında bile daha pahalı ve daha katı olabilmektedir. Pek çok ülkede eğitim materyalleri yayınevleri, ders kitapları ve diğer kaynaklar için büyük ücretler almaktadır. Söz konusu yayınevleri, kâğıda basılı kitaplardan dijital ortama geçiş yaparken eğitim kaynaklarının öğrencilere ait olması modelinden öğrencilerin kaynaklara sadece geçici olarak erişmesini sağlayan “İnternet tabanlı erişim” modeline geçmektedir.

Ek olarak, yayıncılar, sürekli kısıtlayıcı teknolojiler geliştirerek öğrencilerin ve öğretim üyelerinin geçici olarak eriştikleri kaynakları kullanım haklarını sınırlamaktadır; örneğin materyallerin basılmasını, kes-yapıştır yapılmasını ve arkadaşlar arasında paylaşılmasını yasaklamak için yeni önlemler almaktadır.

Öğrenim çıktıları

Bu bölümü tamamladığınızda;

  • Açık eğitim materyalleri (AEK) terimindeki “açık” sözcüğünün anlamını açıklayabilir,

  • AEK, açık ders kitapları, açık dersler ve KAÇED’ler arasındaki farkı tanımlayabilirsiniz.

Sizin için neden önemli?

Eğitim materyallerinin giderek artan fiyatları ve giderek azalan esnekliği, kullanıcıları nasıl etkiliyor? Tüm hakları koruyan telif hakkı ve ilgili yasalar sizce öğrencilerin ve eğitimcilerin masraflarının artmasında ve esnekliğinin azalmasında ne gibi rol oynuyor?

Temel bilgiler

AEK ve Açık Ders Kitapları Şu videoyu seyredin: Why OER? (süre 03:48)

William and Flora Hewlett Vakfı “açık eğitim kaynakları” (AEK) terimini şöyle tanımlamaktadır: Açık Eğitim Kaynakları, kamu malı olan veya ücretsiz kullanılmasına ve başka kullanım değerlerine dönüştürülmesine izin veren fikir eseri lisansı kapsamında yayımlanan öğretme, öğrenme ve araştırma kaynaklarıdır.

AEK’ları daha basit bir şekilde tanımlamak isterseniz: AEK’lar tüm öğrencilerin faydalanması için ücretsiz indirilebilen, değişiklik yapılabilen ve paylaşılabilen eğitim materyalleridir [3].

Giderek fiyatları artan ve esneklikleri azalan geleneksel eğitim materyallerinin aksine, AEK’lar her yerde herkese ücretsiz indirme, değişiklik yapma ve başkalarıyla paylaşma izni vermektedir. David Wiley bu terimi başka bir şekilde tanımlamaktadır: Sadece kamuya 5R etkinliklerini yapma izni verir şekilde lisanslı eğitim materyalleri AEK’dır.

5R aktiviteleri şunları içermektedir:

  • Saklama (Retain) - içeriğin kopyalarını oluşturma, sahip olma ve kopyalarını kontrol etme izni (örn. indirme, çoğaltma, saklama ve yönetme)

  • Tekrar Kullanma (Reuse) - içeriği farklı şekillerde kullanma izni (örn. sınıfta, çalışma grubunda, internet sitesinde veya videoda)

  • Revize Etme (Revise)- içeriği uyarlama, düzeltme veya değiştirme izni (örn. içeriği başka bir dile çevirme)

  • Yeniden Düzenleme (Remix)- yeni bir şey oluşturmak için orijinal veya revize içeriği başka malzemelerle birleştirme izni (örn. içeriği bir 'mashup' (bütünleşik uygulamalar) şeklinde birleştirme)

  • Yeniden Dağıtma (Redistribute)- orijinal içeriğin kopyalarını, kendi revizyonlarınızı veya kendi düzenlemelerinizi başkalarıyla paylaşma izni (örn. bir kopyasını bir arkadaşınıza verme)

Bir eğitim kaynağının size 5R izni veren açık eğitim kaynağı olduğunu doğrulamanın en kolay yolu, kaynağın halka açık olduğunu veya türev çalışmaların oluşturulmasına izin veren bir Creative Commons lisansı kapsamında lisanslandırılmış olduğunu belirlemektir - CC BY, CC BY-SA, CC BY-NC veya CC BY-NC-SA. Bu listeye Kamu Malı İşaretini eklemedik çünkü bir ülkede bu şekilde etiketlenen bir kaynak, başka bir ülkede kamu malı olmayabilir. Bölüm 3’te belirtildiği gibi, Kamu Malı İşareti, yasal bir etkiye sahip değildir.

AEK’lar pek çok farklı biçimde ve türde hazırlanmaktadır. Bir AEK tek bir video veya simülasyon gibi küçük bir nesne olabilir, bir üniversite eğitim programı gibi büyük bir nesne de olabilir. Eğitimcilerin tüm hakları saklı telif hakkıyla korunan ders kitapları yerine kullanacakları yeterli bir AEK koleksiyonu hazırlamaları çok zordur, ya da en azından çok zaman alır. Bu nedenle AEK’lar genelde eğitimcilerin anlamasını ve uyarlamasını kolaylaştırmak için geleneksel ders kitaplarına benzer şekilde bir araya getirilmekte ve sunulmaktadır.

"Açık ders kitabı" terimi basitçe, kullanım sürecini kolaylaştırmak için geleneksel ders kitabına benzeyecek şekilde düzenlenmiş bir AEK koleksiyonudur. Farklı disiplinlerde açık ders kitapları örneklerini görmek için, OpenStax, the Open Textbook Library veya BCcampus Open Education adreslerini ziyaret ediniz.

Zaman zaman, AEK, dijital eğitim yazılımı (courseware) şeklinde toplanır ve sunulur. Açık eğitim yazılımı örneklerini görmek için, Open Education Consortium ve MIT OCW adreslerini ziyaret ediniz.

Araştırmalar, öğretmenler AEK kullandıklarında öğrencilerin sadece paradan tasarruf etmediklerini aynı zamanda tüm hakları saklı telifli eğitim malzemeleri yerine AEK tercih edildiğinde öğrencilerin daha iyi sonuçlar elde edebildiklerini göstermektedir.

AEK fikri, Cape Town Açık Eğitim Bildirgesi (2007) ve Cape Town +10 (2017), UNESCO Paris AEK Beyannamesi (2012), UNESCO Ljubljana AEK Eylem Planı (2017) ve UNESCO AEK Tavsiyesi (2019) gibi çeşitli belgelerle gösterildiği gibi, çeşitli kişiler, kurumlar ve hükümetler tarafından güçlü bir şekilde savunulmaktadır.

AEK ve ücretsiz kütüphane kaynakları

Öğretmenler ve öğretim görevlileri genelde, derslerinde tüm hakları saklı ticari içerik, ücretsiz kütüphane kaynakları ve AEK'nı bir arada kullanırlar. Kütüphane kaynakları, o kurumdaki öğrenciler ve öğretmenler için "ücretsiz” olsa bile, (a) kurumun kütüphanesi satın almak veya abone olmak zorunda olduğundan bunlar "ücretsiz" değildir ve (b) genel olarak halka açık değildir. Bu tablo, bu eğitim kaynaklarının her bir türünün öğrencilere maliyetini, öğretmenler ve öğrencilere verilen yasal izinlerini tanımlamaktadır.

İlköğretim / ortaöğretim (K-12) ve yüksek öğretimde AEK

AEK eğitimin tüm sektörlerinde kullanılır. Bununla birlikte AEK'nın üretim ve kullanım şekli, çalıştığınız eğitim kademesine göre çoğunlukla farklılık gösterir. Genelde, yüksek öğretimde görev alan eğitmenler daha yüksek ihtimalle,

  • zamana, kaynaklara ve eğitim malzemelerini üretmek ve revize etmek için desteğe sahiptir,

  • oluşturdukları içeriğin telif hakkına sahip olurlar (yüksek okul / üniversite ile olan sözleşmelerine bağlı olarak), ve

  • derslerinde hangi içeriğin kullanılacağına ilişkin tek taraflı karar verebilirler (bkz. akademik özgürlük)

Bu nedenle, yüksek eğitimde çalışan eğitmenler, genellikle AEK üreticileridir ve derslerinde AEK kullanılıp kullanılmayacağına karar verebilirler. Yüksek öğretimde AEK kullanımı, bireysel olarak eğitim görevlisi seviyesinde gerçekleşme eğilimindedir. Bu fırsat verildiğinde, açık eğitim içeriğinin oluşturulması ve kabulü, açık eğitim uygulamalarına / pedagojisine geçiş için öğretim kadrosuna zaman, kaynak ve destek verilmesi kritik öneme sahiptir. Örnek: British Columbia Fakültesi bir Açık Ders Kitabı yazdı.

Genelde, ilköğretim / ortaöğretim (K-12) öğretmenleri, daha düşük ihtimalle,

  • zamana, kaynaklara ve eğitim malzemelerini üretmek ve revize etmek için desteğe sahiptirler,

  • oluşturdukları içeriğin telif hakkına sahip olabilirler (okul / ilçe ile olan sözleşmelerine bağlı olarak), ve

  • müfredatlarında hangi içeriğin kullanılacağına ilişkin tek taraflı karar verebilirler.

Bu nedenle, ilköğretim ve ortaöğretim (K-12) okullarında AEK kullanımı, bireysel olarak öğretmen seviyesinden ziyade ilçe veya okul düzeyinde gerçekleşme eğilimindedir. Örnek: Yeni Zelanda okullarında açık politikalar.

Açık eğitim kaynakları: Çok kısa bir tarihçe

Bu belgede "Açık Eğitim Tarihine" kapsamlı bir genel bakış sunmak için yeterli alan bulunmadığından, açık eğitim hareketinin büyümesine katkıda bulunan önemli olaylardan bazılarına yer verilmiştir. (Listeye dahil edebileceğimiz başka kritik olaylar biliyorsanız, lütfen bize söyleyin ve biz de tarihçeyi güncelleyelim. Teşekkürler!)

Son notlar

İster açık ders kitabı olarak isterse dijital açık eğitim havuzu olarak düzenlenmiş olsun, AEK, öğretmenlere, öğrencilere ve diğer kişilere, eğitimi daha ekonomik ve daha esnek kılan geniş birtakım izinler sunmaktadır. Eğitmenler herkes için etkin eğitim kaynaklarına erişimi en üst düzeye çıkarmak istediklerinden, bu izinler hızlı, düşük maliyetli deneyimleme ve yenilenmeye olanak tanımaktadır.

Dipnotlar

[1] Çoğu AEK dijital olarak “doğmaktadır”, yine de AEK dijital ve basılı formatlarda öğrencilere sunulabilmektedir. Tabi ki, dijital AEK'nın paylaşılması, değiştirilmesi ve yeniden dağıtılması kolaydır, ancak bir şeyin dijital olması AEK olduğu anlamına gelmez.

[2] Birçok ülkede (çoğu AB üyesi ülke gibi), maliyet bir problem olmakla birlikte, kısıtlayıcı telif hakları ve daraltılmış adil kullanım / adil tasarruf hakları, yeni öğretim yöntemlerini sınırlayabilmektedir.

[3] AEK iletişimi üzerinde çalışan Kuzey Amerikalı açık eğitim savunucuları koalisyonu OER Communications tarafından hazırlanmıştır: oer-comms@googlegroups.com

Previous6.1 Araştırmalara açık erişimNext6.3 Kaynakları bulmak, değerlendirmek ve uyarlamak

Last updated