3.4 Lisansın uygulanabilirliği
Creative Commons lisansları, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde yasal olarak uygulanabilir (kullanılabilir) hale gelmesi için özenle hazırlandı.
Last updated
Creative Commons lisansları, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde yasal olarak uygulanabilir (kullanılabilir) hale gelmesi için özenle hazırlandı.
Last updated
Bu bölümü tamamladığınızda:
Creative Commons ile ilgili içtihat (uzman görüşü) kararlarını tanımlayabilecek,
Anlaşmazlıklara hukuki olmayan (sulh yoluyla) çözümler aramanın potansiyel faydasını açıklayabileceksiniz.
Creative Commons lisansları, telif hakkı yasasını temel alan (üzerine inşa edilen) yasal araçlardır. Yasal araçlar olarak, CC lisanslarının mahkemede geçerli olması gerekir. Creative Commons lisanslarını içeren bir dava açılırsa ne olur? Bir eser için belirlediğiniz CC lisansını birisi ihlal ederse ve o kişi hakkında dava açmak istemiyorsanız ne olur? Eser sahibi CC lisanslı eserini kullandığınızı, fakat düzgün şekilde atıf vermediğinizi öne sürerse ne olur?
Bildiğimiz kadarıyla bugüne kadar dünya çapında hiçbir mahkeme, CC lisansları ile ilgili bir davada (ki sayıları çok azdır), CC lisanslarının geçerliliğini ya da uygulanabilirliğini sorgulamamıştır. CC topluluğu sayesinde, CC lisanslarıyla ilgili çoğu anlaşmazlık mahkeme dışında ve genellikle avukatlar dahil olmadan çözülür.
Sizin için neden önemli?
Siz veya kuruluşunuz CC lisansları kullanıyor veya CC lisanslarının kullanımı konusunda başkalarına tavsiyede bulunuyor olsanız da, CC lisanslarının şartlarının uygulanabilir olduğundan emin olmak istersiniz. Birisi belirlediğiniz eser kullanım haklarını suistimal ederse hangi çözüm yollarına başvurabilirsiniz? Örnek olarak CC lisansı verdiğiniz bir fotoğraf, isminiz belirtilmeden bir dergide yayınlanırsa ne yapabilirsiniz?
CC lisanslı çalışmaları yeniden kullanan çoğu kişi, lisans koşullarına uymaya çalışır. Ama iyi niyetli olsun ya da olmasın, bazen insanlar kullanım koşullarını yanlış anlar.
Bir kişi CC lisanslı bir eseri atıfta bulunmaksızın veya lisansın gerektirdiği diğer koşulların dışında kullanıyorsa, eseri kullanma hakkı, lisans koşullarını ihlal eder etmez otomatik olarak sona erer. Eseri kullanan kişi ayrı bir izin almamışsa ya da adil kullanıma veya diğer türlü telif hakkı istisnasına dayanarak hareket etmiyorsa, telif hakkı ihlalinden sorumludur. CC lisansına uyulmadığı takdirde ne olacağı hakkında bu sıkça sorulan soruları okuyun. Kullanıcı açısından sık sorulan sorular için ise buraya tıklayın.
Not: CC lisanslarının en son sürümü (4.0) ile önceki sürümler arasında aşağıda açıklanan önemli bir fark bulunmaktadır:
Lisans ihlallerini düzeltmek için 30 gün süre
Tüm CC lisansları kullanıcının lisans koşullarını ihlal etmesiyle sona erer, fakat 4.0 sürümü kapsamında kişi ihlali saptamasından itibaren 30 gün içinde ihlali düzeltirse lisans hakları otomatik olarak devam eder. 4.0 sürümünde yer alan bu düzeltme süresi, diğer bazı kamu lisanslarında yer alan benzer koşulları yansıtmaktadır ve lisans veren ile lisans alan arasındaki sorunları çözmeleri için bir yol sunmaktadır. Ayrıca kullanıcılara acele ederlerse haklarını daimi kaybetmeksizin CC lisanslı eseri kullanmaya devam etme olanağı sunmaktadır. (CC sitesindeki What’s New in 4.0 sayfası. CC BY 4.0)
Sürüm 4 uyarınca, CC lisanslı eserlerin şartlarını ihlal ettiklerini keşfettikten sonraki 30 gün içinde lisans koşullarına uyan kullanıcılar, lisans kapsamındaki haklarına otomatik olarak yeniden sahip olurlar.
Bazen bu tür anlaşmazlıklar mahkemede sonuçlanabilir. CC'nin tarihi boyunca, bildiğimiz kadarıyla, CC’nin yasal araçlarını içeren çok az sayıda yasal ihtilaf ve karar olmuştur. Karar veren her mahkeme, söz konusu CC lisansının uygulanabilirliğini sorgulamadan kararını vermiştir.
Bu adli kararlar, İspanya, Belçika, Hollanda, Almanya, İsveç, İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri dahil dünyanın çeşitli yerlerinde alınmıştır. Creative Commons dünya genelinde bu tür davalarda alınan mahkeme kararlarının ve içtihat kararlarının listesini bu wiki sitesinde listelemektedir.
Tüm bu kararlarda, hiçbir mahkeme davadaki CC lisansının geçerliliğini sorgulamamıştır. Bazı davalarda CC lisansı küçük bir rol oynarken, diğerlerinde mahkeme davalıyı CC lisans şartlarına uymadığı için telif hakkı ihlalinden sorumlu tutmuştur. Söz konusu kararlardan birinin özeti için buraya tıklayın.
Yasal olarak uygulanabilirlik, CC lisanslarının başlıca özelliklerinden biridir. Lisanslar genelde özgür ve açık paylaşımın simgesi olarak görülürken, yasal açıdan bir ağırlıkları da vardır. Yasal kod, uluslararası telif hakkı uzmanlarından oluşan küresel bir ağın yardımıyla hukukçular tarafından yazılmıştır. Sonuç, dünyanın her yerinde işlemesi ve uygulanabilir olması amaçlanan bir dizi hüküm ve koşuldur.
Yukarıda belirtildiği gibi CC lisanslarının farklı sürümleri vardır. Lisans sürümleri, Madde 3.3’te açıklanan lisans tipleriyle karıştırılmamalıdır, sürüm numarası sadece yasal kod versiyonlarının ne zaman yazıldığını göstermektedir. CC, telif hakkı yasası ve teknolojisindeki değişiklikleri yansıtmak ve kullanıcıların yeni ihtiyaçlarına cevap verebilmek için sürüm oluşturma süreci (yasal kodu güncellediği süreç) aracılığıyla CC lisanslarını iyileştirir. Lisans sürümleri arasında bazı farklar olsa da bunların pratikteki etkisi genelde aynıdır. CC lisanslarının en son sürümü 2013’te yayınlanan Sürüm 4.0‘dır. 4.0 sürümünde yapılan güncellemeler CC Wiki‘de bulunabilir. Nitelik ve işaretleme gereksinimlerindeki tüm değişiklikler de dahil olmak üzere, lisansların Sürüm 1.0'dan günümüze nasıl değiştiğinin en kesin ve kapsamlı gösterimi için web sitemizi ziyaret edin.
Her durumda, eser sahiplerinin lisansların en son sürümünü kullanmalarını öneriyoruz. Bunun nedeni Creative Commons'ın ve onun küresel hukuk uzmanlarından oluşan ekibinin en son düşüncesini yansıtıyor olması.
Tüm CC yasal araçlarının en son sürümleri, diğer dillerdeki resmi sürümlere çevrilebilir. Creative Commons, çevirilerin aslına mümkün olduğunca yakın olmasını sağlamak için bunun yapıldığı resmi bir sürece sahiptir. Amacımız, yasal araçları olabildiğince çok dile çevirmektir, böylece herkes terimleri kendi ana dillerinde okuyabilir ve anlayabilir. Resmi tercümeler, tüm lisansların yasal kodunun altında belirtilmiştir ve birbirlerinin muadilidirler.
Çoğu kişi, resmi tercümelerle İngilizce asılları arasındaki ilişkiyi sorar. Tüm resmi tercümeler sadece başka bir dile çeviridir, uyarlama (aşağıda tanımlanmıştır) değildir. Tüm resmi tercümeler yasal açıdan birbiriyle eşdeğerdir, yani lisans veren bir kişi eserine CC BY lisansı vermek için o lisansın İngilizce metnini okuyabilir, anadili Arapça olan bir kullanıcı ise o lisansın Arapçasını okuyabilir. Bu işlem, World Wide Web Konsorsiyumu’un standartları çeşitli dillere çevirmesine ve Birleşmiş Milletlerin antlaşmaları çeşitli dillerde yayınlamasına benzer.
CC lisanslarının 4.0 öncesi sürümlerinin uyarlanmış metinleri arasındaki farklar
Creative Commons, lisanslarının 4.0 sürümünü Kasım 2013’te yayınlamadan önce CC Küresel Ağı’na Creative Commons lisanslarını “uyarlama” izni verdi. Uyarlama terimi, tercüme ettikten sonra ayarlamalar yaparak yerel terminolojiyi ve protokolleri yansıtmalarını ve manevi haklar ve meslek birlikleri gibi diğer yerel farkları kapsamalarını sağlamak anlamına gelmektedir.
3.0 sürümü yerine 4.0 sürümünün hazırlanmasının başlıca nedenlerinden biri, CC’nin yeni lisansları uluslararası hale getirmesi ve böylece gereksiz yere karmaşık bir süreç olan uyarlamaya duyulan gereksinimi ortadan kaldırmasıydı. CC lisanslarının en son sürümü olan 4.0‘dan itibaren CC artık lisanslarını uyarlamamaktadır. Önceki sürümlerin uyarlanmış metinleri kullanılabilir ve yasal açıdan geçerlidir, fakat Creative Commons bunların kullanılmamasını, CC’nin ve küresel ağının en son ve en güncel felsefesini yansıtan 4.0 sürümünün kullanılmasını tavsiye etmektedir.
2002’de lisansların 1.0 sürümünün yayınlanmasından bu yana (Creative Commons’ın bildiği kadarıyla) lisans verenlerle (eser sahipleri) lisans alanlar (kullanıcılar) arasında GayriTicari koşulu ve atıf konuları dahil lisanslar nedeniyle sayıca fazla ihtilaf meydana gelmedi.
Bunun birkaç açıklaması olabilir. Creative Commons’ın GayriTicari’nin Tanımlanması Çalışması başlıklı araştırmasında açıkladığı gibi, CC lisanslı içeriklerin lisans verenlerinin ve kullanıcılarının beklentileri etken olabilir. Örnek olarak GayriTicari (NC) lisans verenler genelde NC lisanslı içeriklerinin ticari amaç haricinde pek çok amaç için kullanılmasına izin vermektedir. Fakat NC lisanslı içeriklerinin kullanıcıları genelde eserleri sınırlı amaçlarla kullanmaktadır. Bunun sonucunda NC lisanslı içerikler, genelde lisansın verdiği veya lisans verenin amaçladığı izinlerin tümü değil sadece bazıları kapsamında kullanılmaktadır. CC lisanslı içerikler hakkında ihtilaflar çıktığında genelde sulh yoluyla, dava açmaksızın ve avukat tutmaksızın çözümlenmektedir. Bunun yerine ihtilaflar lisans verenin kullanıcıyla görüşmesi ve sorunu çözmek için mutabakata varması ile çözümlenmektedir.
Not: Bu uygulama 4.0 sürümünün kapsamında bulunmaktadır. 4.0’dan önceki sürümlerde lisans ihlal edilirse otomatik olarak sona ermektedir ve ihlal eden kişinin eseri tekrar kullanmak için izin alması gerekir. 4.0 sürümünde lisansı ihlal eden kişi problemi saptanmasından itibaren 30 gün içinde ihtilafı çözerse lisans otomatik olarak devam etmektedir. Bu koşul, lisans veren talepte bulunsun veya bulunmasın kullanıcıları ihlalleri olabildiğince kısa süre içinde çözmeye teşvik etmektedir. Böylece ihtilaftan kaçınılmaktadır.
Bu çözüm yolları, daha cömert ve saygılı olmanın ve saptanan ihlalleri düzeltmenin yanı sıra, eser sahibinden ve kullanıcılardan oluşan CC topluluğunun benimsediği ve uyguladığı değerleri göstermektedir. Creative Commons, eser sahipleriyle kullanıcılar arasında sağlıklı ve açık etkileşimleri teşvik etmektedir.
CC lisanslarının yasal açıdan kuvvetli olması çok önemlidir. CC’nin hukuk ve politika geliştirme uzmanlarından oluşan uluslararası ağının yardımıyla, CC lisansları dünya genelinde kabul edilir ve uygulanabilir. Bugüne kadar hiçbir mahkeme, lisanslarımızın uygulanamaz olduğuna karar vermemiştir ve çok az dava açılmıştır. İhtilafların çoğu dava açmaksızın sulh yoluyla çözümlenmektedir.
