5.3 AEK oluşturma ve paylaşma
Bu bölüm, yasal perspektifi ve ihtiyaç duyulan pratik adımları açıklayarak, açık lisanslı materyallerin nasıl oluşturulacağı konusuna odaklanmıştır. Bu bölümde, en büyük etkiyi yaratacak ve herhangi bir yasal veya teknik engel olmadan kullanılabilecek şekilde AEK oluşturma konusunu araştıracak ve uygulayacağız.
Fotoğraf hansol. “Shared” CC BY 2.0 (Not: resim, internetten kaldırılmıştır)
Her eğitmenin işinin büyük bir kısmını eğitim malzemelerini hazırlamak, güncellemek ve birleştirmek oluşturur. Bu malzemelerin açık hale getirilmesi, sadece birkaç ek adım gerektirir ve düşündüğünüzden daha kolaydır. Nedir bu adımlar? Kaynaklarınızı oluşturmak ve açık bir şekilde yayınlamak istediğinizde neler düşünmeli ve beklemelisiniz?
Eğitim kaynaklarımızı AEK şeklinde paylaştığımızda, en iyi uygulamaları, uzmanlığımızı, zorluklarımızı ve çözümlerimizi paylaşırız. Eğitim paylaşmaktır. Bilgimizi daha çok insanla paylaştığınızda daha iyi eğitmenler oluruz.
Bu bölümü tamamladığınızda;
- AEK'nın uygulamada nasıl çalışacağını bilebilir,
- Kaynaklarınız için CC lisans(lar)ı seçebilir,
- Açık lisans kararınızı diğer AEK ile uyumluluk açısından (yani, başka kaynaklarla birleştirilip yeniden düzenlenebilir mi?) inceleyebilir,
- Herkes için AEK erişilebilirliğini geliştirme açısından ihtiyaçları ve zorlukları tanımlayabilirsiniz.
Şu anda ne gibi öğrenim kaynakları oluşturuyorsunuz? Bu kaynakları yayınlıyor veya geribildirim için diğer insanlarla paylaşıyor musunuz? Diğer eğitmenlerin, öğrencileri, kütüphaneci veya bilim insanlarının hangi kaynaklarınızdan faydalanabileceklerini düşünüyorsunuz? Eğer paylaşmayı seçerseniz, başkalarına ne kadar özgürlük vermek istiyorsunuz; başkalarının eserinizi tekrar kullanmaları için hangi izinleri vereceksiniz?
Eserinizi AEK olarak paylaşmanın neden önemli olduğuna dair bir bilgi için, şu videoyu izleyin: Open Education Matters: Why is it important to share content? (süre 03:51)
Open Education Matters: Why is it important to share content? Video: Nadia Mireles, CC BY 3.0
Eğitmenler ve kütüphaneciler AEK'nı herkesle paylaşabildikleri [1] için biz de yapmalıyız. Neticede eğitimde temel olarak bilgi ve fikir paylaşımı esastır. Kütüphaneler, arşivlemeye, paylaşmaya ve öğrencilerin aradıkları bilgileri bulmalarına yardımcı olurlar. Biz, eserimize CC lisansı verdiğimiz takdirde, bu eseri basit yasal izinlerle toplum ile paylaşmış oluruz. Eserinizin paylaşımı dünyaya bir hediyedir.
Creative Commons, altı açık telifli lisans paketine sahiptir ve yatarların CC lisanslarını veya halka açık araçları seçmelerini ve kullanmalarını tamamen desteklemektedir. Bununla birlikte, CC lisansı kapsamında sunulan tüm eğitim malzemeleri AEK değildir. Hangi CC lisanslarının eğitim kaynaklarıyla iyi çalıştığını ve hangilerinin çalışmadığını detaylı olarak gösteren bu tabloyu inceleyin.
İki CC NoDerivatives (ND), Türetilemez lisansı, AEK uyumlu değildir, çünkü toplumun eğitim kaynağını revize etmesine veya yeniden düzenlemesine izin vermemektedir. ND lisansları, 5R ilkelerini veya diğer önemli AEK tanımlarını karşılamadığından, açık eğitim hareketi, ND lisanslı eğitim kaynaklarını "AEK" olarak kabul etmemektedir. AEK'nız için doğru lisansın seçimi, diğer kullanıcılara hangi izinleri vermek istediğinizi ve hangi izinleri kendinize saklamak istediğinizi düşünmenizi gerektirir. “Açık Ders Kitabı Topluluğu, Açık Ders Kitapları için CC BY Lisansını Savunuyor” başlıklı makaleyi okuyun, eğitim için neden Creative Commons Attribution License (CC BY) lisansını tavsiye ettiklerini düşünün. Bilimsel araştırmaların yayınlanmasında aynı lisans hakkındaki diğer argümanlara sahip benzer bir metni, Open Access Scholarly Publishers Association'dan “Neden CC BY?” makalesinde bulabilirsiniz.
Lisanslar, lisans seçimi ve eserinize veya diğer kişi ve kaynaklardan derlenmiş eserlere nasıl uygulanacağı konusunda temel bilgiler için, Bölüm 4.1'i tekrar okuyun.
Creative Commons içtihadının detaylı analizi için, Bölüm 3.4 "Lisans Yaptırımları"na bakınız. Creative Commons, dünya genelinde yargı çevrelerinde mahkeme kararları ve içtihadına ilişkin bir listeyi CC Yasal Veritabanı üzerinde tutmaktadır.
2017−18 döneminde, açık eğitime ilişkin iki yasal dava görülmüştür: Ünite 4'te atıfta bulunulan Great Minds karşısında FedEx Office ve Great Minds karşısında Office Depot davaları (bkz. Bölüm 4.2 ve Ek Kaynaklar). Bir hatırlatma olarak, her ikisinde de dava konusu ticari amaç dışında okullar tarafından kullanılan AEK'dır. Her iki davada, bölge mahkemeleri, CC BY-NC-SA lisansı kapsamında eğitim malzemeleri kullanan bir okul bölge müdürlüğünün talebi üzerine, ticari fotokopi mağazasının eğitim malzemelerini çoğaltabileceğini ve bu nedenle telif ihlali veya CC lisansı ihlali oluşmadığını tespit ettiler.
Doğru CC lisansının seçimi dışında, açıklık ve pedagojinin diğer hangi yönleri düşünmeye değerdir? Burada yer alan listeden AEK oluştururken çalışmanızda takip edebileceğiniz en iyi uygulamalar bulabilirsiniz.
"AEK Paylaşımı"na ilişkin Open Washington Modülü 8, AEK'nın çevrimiçi olarak nasıl paylaşılabileceğine ve çevrimdışı kullanım için nasıl hazırlanabileceğine dair pratik tavsiyelerde bulunmaktadır.
Fotoğraf papirontul. Yeşil çim üzerinde ansiklopedi ve e-kitap okuyucu. CC0
Temelinde, AEK herkesin erişime sahip olmasını sağlamakla ilgilidir. Sadece zenginler değil, ya da sadece gören veya duyan insanlar, İngilizce okuyabilen insanlar, yüksek hızlı internete sahip dijital cihazlara sahip olanlar değil – herkes.
Yazarlar ve kurumlar AEK oluşturdukça ve paylaştıkça, erişilebilirliğe ilişkin en iyi uygulamaların, baştan itibaren eğitimsel ve teknik tasarımın bir parçası olması gerekmektedir. Eğitmenlerin eğitim kaynaklarının engelliler dahil tüm öğrenciler tarafından tamamen erişilebilir olmasını sağlama gibi yasal ve etik sorumlulukları bulunmaktadır.
Erişilebilir Eğitim Malzemeleri Ulusal Merkezi tarafından hazırlanan şu videoyu izleyin “Basitçe Söylemek Gerekirse: Dijital Öğrenim Malzemelerinde Erişilebilirliği Anlamak” (6:42)
“Simply Said: Understanding Accessibility in Digital Learning Materials” by National Center on Accessible Educational Materials, CC BY 3.0.
AEK'nızın herkesçe erişilebilir olmasını sağlamaya ilişkin en iyi uygulamalar şunları içerir:
- İşinizi kamuya açık bir alana (CC0) koymak veya eserinize ND CC harici bir lisans eklemek,
- Başkalarının da yerel ihtiyaçları karşılamak ve erişilebilir olmasını sağlamak amacıyla eserinizi değiştirebilmelerine ve/veya tercüme edebilmelerine olanak tanımak için, eserinizi düzenlenebilir dosya formatlarında indirilmesini kolaylaştırmak, ve
- En önemlisi - eserinizi baştan itibaren erişilebilir olacak şekilde tasarlamak.
Eğitimde açıklık, kullanabileceğiniz, değiştirebileceğiniz ve öğrencilerinizle paylaşabileceğiniz şeylerin erişilebilirliği veya hukuki niteliğinden daha fazlasını ifade eder. Açık eğitim, herkesin insanlığın tüm bilgisine aktif olarak katılabileceği ve katkıda bulunabileceği içerik ve uygulamaları tasarlamak demektir. Eğitmenler ve öğrenciler, diğerlerinin AEK'nı revize ederek, yeni AEK oluşturup paylaştıkça, erişilebilirlik, tasarım kontrol listenizde her zaman bulunmalıdır.
[1] Birçok ülkede (çoğu AB üyesi ülke gibi), maliyet bir problem olmakla birlikte, kısıtlayıcı telif hakları ve daraltılmış adil kullanım / adil tasarruf hakları, yeni öğretim yöntemlerini sınırlayabilmektedir.