4.1 CC lisansı seçmek ve uygulamak
CC lisansını uygulamak kolaydır, fakat bunu yapmadan önce dikkate almanız gereken önemli noktalar var.
Öğrenim çıktıları
Bu bölümü tamamladığınızda;
CC lisansı veya CC0 uygulamadan önce dikkate alınması gereken en önemli noktaları bilecek,
CC’nin Lisans Seçme aracını kullanarak lisans seçebilecek ve CC’nin Kamu Malı Tahsis aracını kullanarak CC0 uygulayabilecek,
İlgili faktörleri dikkate alarak hangi lisansı kullanmanız gerektiğini bileceksiniz.
Neden önemli?
Yaratıcılar eserleri için CC lisansı veya CC0 uygulamadan önce neleri dikkate almalıdır? Eserlerini CC lisanslarını kullanarak paylaşmayı karar veren yaratıcılar için çeşitli seçenekler bulunmaktadır. CC lisansı veya CC0 uygulamadan önce dikkate alınması gereken pek çok nokta da bulunmaktadır. Örnek olarak gereken tüm haklara sahip olup olmadığınız ve değilseniz bunu halka nasıl göstermeniz gerektiği gibi.
Sizin için neden önemli?
Eseriniz için belirli bir CC lisansını nasıl seçebilirsiniz? Belirli bir lisansı seçtikten sonra onu eserinizle nasıl uygulayacağınızı biliyor musunuz? Sonradan lisans hakkında fikrinizi değiştirirseniz ne olur?
Temel bilgiler
Yaratıcı eseriniz için Creative Commons lisansı veya CC0 seçimi yapmadan önce dikkate almanız gereken bazı önemli unsurlar bulunmaktadır:
Lisanslar ve CC0 geri alınamaz. “Geri alınamaz”, terimi iptal edilemez bir yasal anlaşma anlamına gelmektedir. Başka bir deyişle, bir esere uygulanan CC lisansı, eserin telif hakkı sona erinceye kadar geçerli kalır. CC lisanslarının bu özellikleri, kullanıcılar açısından çok faydalıdır, çünkü eserin yaratıcısının CC lisansı ile verdiği hakları keyfi olarak istediği zaman geri alamayacağını bilirler.
Lisanslar geri alınamaz olduğu için bir esere CC lisansı uygulamadan önce seçenekleri mutlaka dikkatle incelemeniz gerekmektedir.
Lisansı uyguladığınız eserin telif hakkına sahip olmanız veya kontrolünün elinizde olması gerekir. Örnek olarak kamu malı bir eserin ya da Enrique Iglesias’ın bir şarkısının telif hakkına sahip değilsiniz veya bunun kontrolü sizde değil. Ek olarak, çalıştığınız iş kapsamında bir materyal yaratırsanız, o materyalin hak sahibi siz olmayabilirsiniz ve CC lisansı uygulamadan önce işvereninizden izin almanız gerekebilir. CC lisansı uygulamadan önce o lisansı vermek istediğiniz eserin telif hakkının size ait olup olmadığına dikkat edin.
Hangi Creative Commons lisansını kullanmam gerekir?
Altı ayrı Creative Commons lisansı, telif hakkını elinde tutarken eserlerini herkesle paylaşmak isteyen yaratıcı içerik sahiplerine bir dizi seçenek sunmaktadır. Sizin için uygun lisansın hangisi olduğunu saptamanın en iyi yolu, neden paylaşmak istediğinizi ve başkalarının bu eseri nasıl kullanmalarını istediğinizi düşünmektir.
Örnek olarak aşağıdaki soruları dikkate alın:
Sizce başkaları eserinizden ilginç yeni eserler yaratabilirler mi? Başkalarına yazılarınızı farklı dillere tercüme etme izni vermek istiyor musunuz ya da bunun dışında kendi gereksinimlerine göre özelleştirsinler istiyor musunuz? Bu durumda eserinizin uyarlanmasına izin veren lisansı seçmeniz gerekir.
Resimlerinizin Wikipedia’ya konulabilir olması sizin için önemli mi? Bu durumda CC BY, BY-SA veya CC0 lisansını seçmeniz gerekir: Çünkü Wikipedia “gayri ticari” veya “türetilemez” koşulu lisanslanmış resimleri bazı harici durumlar dışında kabul etmektedir.
Eserdeki tüm haklarınızdan vazgeçmek, böylece dünyanın her yerinde herkesin istediği gibi kullanmasına izin vermek istiyor musunuz? Bu durumda kamu malına tahsis aracı olan CC0’ı kullanmayı düşünebilirsiniz.
Sizin için en uygun lisansın hangisi olduğunu saptamak için yardıma gereksinim duyarsanız CC Avustralya’nın akış grafiği işinize yarayabilir (not: bu grafikte verilen bilgi, hukuki tavsiye niteliğinde değildir ve 4.0 lisanslarından önce hazırlanmıştır): http://creativecommons.org.au/learn/fact-sheets/licensing-flowchart/
Bir CC lisansını eserime nasıl uygulayabilirim?
CC lisansı kullanmaya karar verdikten ve hangi lisansı kullanacağınızı belirledikten sonra o lisansı uygulamak basit bir işlemdir. Tek yapmanız gereken şey, eseriniz için seçtiğiniz CC lisansı tipini görsel olarak belirtmektir. Bununla beraber, “deed” olarak adlandırılan, ilgili CC lisans özetinin linkini (örneğin https://creativecommons.org/licenses/by/4.0) eklemenizi (veya çevrimdışı çalışıyorsanız CC lisansının URL adresini), yazmanızı önemle tavsiye ediyoruz. Bunu eserinizle ilgili telif hakkı bildirimine, sitenizin alt satırına veya eserinizin formatına ve ortamına uygun başka bir yere yazabilirsiniz. Önemli olan CC lisansının neyi kapsadığını netleştirmektir ve bildirimi göze çarpar bir yere yerleştirmektir. Ek bilgi için bakınız Marking your work with a CC license (Eserlerinizi CC lisansıyla işaretlemek).
Seçtiğiniz CC lisansını belirtmek BC Açık Ders Kitaplarının dipnotunda yer alan aşağıdaki bildirim kadar kolay:
YouTube, Medium ve Flickr gibi popüler platformlar, çalışmanızı seçtiğiniz CC lisanslarıyla işaretlemenize olanak tanıyan, kendi altyapılarına gömülü CC lisans araçlarına sahiptirler. Aşağıdaki kılavuzları yararlı bulabilirsiniz:
iNaturalist gibi, vatandaş bilimi için oluşturulmuş başka önemli ve popüler platformlar vardır. Burada hangi lisansı kullanacağınızı seçebilir ve CC lisansı altında lisanslanan görselleri arayabilirsiniz. Zenodo gibi ön baskı arşivleri de lisansınızı seçmek için teknik özelliklere sahiptir. Wikimedia Commons da kendi teknik altyapısı aracılığıyla lisansınızı seçmenize izin verir, ancak bu yalnızca Wikimedia projelerinin kabul ettiği lisanslarla sınırlıdır.
Genel bir ilke olarak, CC lisansını nasıl uygulayacağınıza karar verirken, CC lisanslarının kullanıcı düşünülerek tasarlandığını unutmamak önemlidir. Kullanıcının eseri kullanması için hangi koşulların geçerli olduğunu anlamasını kolaylaştırmak istiyorsunuz. Dolayısıyla, bir CC lisansı uyguladığınızda, onu görünür hale getirin, bulmayı kolaylaştırın, çelişkili durumlardan kaçınmaya çalışın ve her zaman kullanıcınızı düşünün.
Eğer kişisel blog veya siteniz varsa, seçtiğiniz lisansı belirten kodu üretmek için CC lisans seçme uygulamasını kullanmanızı tavsiye ediyoruz. Bu şekilde oluşturduğunuz kodu çevrimiçi ortamda kopyalayabilir ve eserinize ekleyebilirsiniz.
Biraz zaman ayırarak CC lisans seçim aracını inceleyin. Tercihlerinizi işaretledikten sonra bu uygulama, seçiminize uygun lisansı üretir. Unutmayın ki bu lisans seçim uygulaması kayıt sayfası değildir. Sadece sizin için standart HTML kodunu, ikonları ve lisans beyanlarını üretir.
Video klip ve çevrimdışı belgeler gibi farklı eserleri kapsayan CC lisanslarının örnekleri için bakınız: CC Wiki on Marking Your Work with a CC license (Eserinizi CC lisansıyla işaretleme konulu CC Wiki). Licensing examples page (Lisanslama örnekleri sayfası)’nı da inceleyin.
Kodun üstündeki metni ve ikonu görüyor musunuz? Söz konusu metni / linkleri kopyalar ve eserinize eklerseniz eseriniz CC lisansıyla işaretlenmiş olur.
CC0 nasıl uygulanır?
Lisanslar gibi, CC0 da seçim aracına sahiptir. Eğer eserinizi kamu malı haline getirmek istiyorsanız https://creativecommons.org/choose/zero/waiver sayfasına girin. Gereken alanları doldurun, koşulları kabul edin ve eserinize eklemek için oluşan metadatayı alarak eserinizi CC0 ile işaretleyin.
Eğer eserinizi başka türlü işaretlemek ya da bir video klipteki kapanış yazıları gibi farklı bir formatta kullanmak istiyorsanız, https://creativecommons.org/about/downloads/ sayfasından tüm CC ikonlarının indirilebilir versiyonlarına erişebilirsiniz.
Atıf
Çalışmanız için size atıfta bulunulması
CC lisanslarının önemli bir yönü atıftır. CC, ilişkilendirme uygulamaları için (hem çalışmanızı işaretlemek hem de başkalarına atıfta bulunmak için) "TASL yaklaşımını" izlemenizi önerir:
Çalışmanızı paylaşırken bu bilgileri verirseniz, diğerleri kolayca keşfedebilir, yeniden kullanabilir ve çalışmanız için size atıf verebilir. :alışmanızı farklı durumlarda nasıl işaretleyeceğinize dair daha fazla örnek için, CC'nin ayrıntılı işaretleme sayfasına bakabilirsiniz.
Başkalarının çalışmalarına atıfta bulunmak
Başkalarının eserlerini kendi çalışmanızda kullanıyorsanız, bu çalışmalara atıf vermelisiniz.
Bir resmi TASL bilgileriyle işaretleme örneği aşağıda verilmiştir. Aşağıda verilen resim, CC işaretlemesinin iyi bir örneğidir, çünkü atıf beyanında tüm ilgili linkleri içeren TASL bilgisi verilmiştir.
Eserinizin başka bir kişinin eserine dayalı olduğunu belirtmek
Eğer eseriniz başka bir eserin değiştirilmiş hali veya uyarlaması ise bunu belirtin, özgün eserin yaratıcısının adını da belirtin. Değişiklik yaptığınız eserin linkini ekleyin ve o eserin hangi lisansa tabi olduğunu belirtin.
Örnek: Bu eser “90fied”, tvol’a ait CC BY lisanslı “Creative Commons 10th Birthday Celebration San Francisco” adlı eserden türetilmiştir. [isminiz], “90fied”, CC BY lisanslı.
Kendi eserinize dahil ettiğiniz başkaları eserlerini belirtmek
Saylor Akademisinin bir dersinden örnek:
Her örnekte amaç aynıdır: Eserin hangi bölümünü kimin yarattığını başkalarına bildirmek. (1) Bir eserin tamamının veya bir bölümünün kullanım koşullarını belirlemek. (2) Yeni eserinizi yaratmak için kullandığınız veya kendi eserinize dahil ettiğiniz eserler hakkında bilgi vermek.
Son notlar
Bir esere CC lisansı uygularken: 1) Gereksinimlerinize en uygun CC lisansını belirlemek için CC lisans seçim uygulamasını kullanın. Mümkünse lisans kodunu uygulayın veya verilen metni ve linkleri kopyalayın ve ekleyin. 2) Çevrimiçi bir platform (ör. Flickr) kullanıyorsanız, sistemde gömülü CC lisans araçlarını kullanarak eserinizi CC lisansıyla işaretleyin. 3) TASL yöntemini kullanarak eserinizi işaretleyin ve başkalarının eserlerine atıfta bulunun.
Hangi CC lisansının en uygun olduğu sorusunun tek bir yanıtı yok. CC lisansı seçerken neden paylaşmak istediğinizi ve başkalarının eserinizi nasıl kullanmalarını istediğinizi dikkate almanız gerekir.
Last updated
